Efteling

Ontstaan en ontwikkeling

De Efteling is een van de oudste nog geopende themaparken ter wereld: de Efteling werd officieel op 31 mei 1952 geopend met het Sprookjesbos. De wortels van het huidige park liggen echter in het jaar 1935, toen het R.K. Sport- en Wandelpark op 19 mei officieel geopend werd. De plannen om een sportpark aan te leggen ontstonden in 1933 en werden geïnitieerd door pastoor De Klijn en Kapelaan Rietra. Dit plan is later uitgebreid met een speeltuin en theehuis.

De tentoonstelling De Schoen '49 in 1949 was de aanzet tot verdere uitbreiding van het park en er werden daartoe grote stukken grond aangekocht. De toegangspoort voor de tentoonstelling zou nog lang in gebruik blijven als entree van eerst het sportpark, en later de Efteling zelf.

In 1950 werd de Stichting Natuurpark de Efteling opgericht door de toenmalige burgemeester van Loon op Zand, Reinier van der Heijden, samen met de cineast Peter Reijnders en Anton Pieck. Het doel van de stichting was: "de lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners der gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente, een en ander in katholieke geest". Reijnders was benaderd voor de technisch creatieve invulling. Deze wist Anton Pieck te strikken voor het ontwerpen van het Sprookjesbos. Reden voor de oprichting van de Stichting Natuurpark Efteling was dat de plaatselijke economie te veel afhankelijk was van de schoen- en leerindustrie.

Binnen een tijdsbestek van twee jaar werden tien sprookjes in het park gerealiseerd: het Kasteel van Doornroosje, het Kabouterdorp, Langnek, de Sprekende Papegaai, de Chinese Nachtegaal (in 1979 vervangen door Draak Lichtgeraakt maar in 1999 in een uitgebreidere versie teruggekeerd), de Put van Vrouw Holle, Kleine Boodschap, de grot van Sneeuwwitje en op het Herautenplein De Kikkerkoning en de Magische Klok. Later zouden nog meer uitbreidingen volgen in het Sprookjesbos, met onder andere de sprookjes Roodkapje (1960), de kleine zeemeermin (1970), het meisje met de zwavelstokjes (2004) en de nieuwe kleren van de keizer (2012).

Eerste attracties

Op 11 mei 1956 opende de Efteling de Stoomcarrousel, de eerste grote attractie buiten het Sprookjesbos. Een andere nieuwigheid was in 1959 de bekende Holle Bolle Gijs: een prullenbak in de vorm van een sprookjesfiguur, die telkens "Papier hier! Papier hier!" zegt en na het deponeren van rommel "Dank-u-wel!". In het gehele park zijn tegenwoordig twaalf Holle Bolle Gijzen te vinden.

Ter ere van de vijftiende verjaardag van de Efteling werd het sprookje de Indische Waterlelies, dat Koningin Fabiola van België in 1955 had geschreven als een van de twaalf sprookjes in de bundel "Los doce Cuentos maravillosos", gerealiseerd in het Sprookjesbos.

Een van de belangrijkste personen in de Efteling-geschiedenis was ontwerper Anton Pieck, die vanaf de opening tot midden jaren zeventig voor het park werkte. Het sprookje van de wolf en de zeven geitjes was het laatste ontwerp van zijn hand. Hij werd als hoofdontwerper opgevolgd door Ton van de Ven. Deze werkte al sinds 1965 bij de Efteling en zijn werk behaagde Pieck. Voortbordurend op de formule van Pieck groeide de Efteling mede door de visie en ontwerpen van Ton van de Ven uit tot een volwaardig park dat zich ook op attractiegebied kon en kan meten met andere grote parken.

Van Sprookjesbos naar attractiepark

Kort voor en tijdens de jaren tachtig was sprake van een omslagpunt in het beleid van de Efteling. In de jaren zeventig had de Efteling te maken met teruglopende bezoekersaantallen en een grotere concurrentie en om dit op te lossen werd onder andere besloten de doelgroep uit te breiden. In 1978 vond de opening van het Spookslot plaats, de eerste attractie die volledig van de hand van Ton van de Ven was. Een nog grotere nieuwigheid werd geopend in 1981: de stalen achtbaan de Python. Met zijn 750 meter was het indertijd de grootste stalen achtbaan op het Europese vasteland. Snelheden tot 75 km/h konden worden bereikt, het hoogste punt is 29 meter. De Python heeft vier inversies: twee loopings en twee kurkentrekkers.

In de jaren daarna werd de Efteling verder uitgebreid met attracties die vaak niet alleen mooi aangekleed waren maar ook spannende elementen hadden. In 1982 werd de op dat moment grootste schipschommel ter wereld, de Halve Maen, geopend. Daarna volgden de wildwaterbaan Piraña, de bobsleebaan Swiss Bob en de houten achtbaan Pegasus. De 'spectaculaire attracties' werden gecompenseerd door andere attracties zoals de darkride Carnaval Festival en Monsieur Cannibale - beide gelegen in het tegenwoordige Reizenrijk. Vooral die eerste attractie - bedacht door Joop Geesink en gebaseerd op de Disney-attractie It's a Small World - stond in contrast met de andere attracties door de felle kleuren en het uiterst vrolijke thema. De attractie was desondanks erg populair en het personage Jokie de Pretneus was jarenlang niet alleen de mascotte van de attractie, maar van de gehele Efteling.

Na een periode vol investerings- en vernieuwingsdrang keerde de Efteling zo halverwege de jaren 80 toch weer terug naar het bekende sprookjesthema. De grote attractie van het jaar 1986 was de darkride Fata Morgana, een aaneenschakeling van scènes in oosterse, Arabische stijl. Een jaar later verscheen een andere attractie met een oosters thema: de Pagode, een uitzichttoren met een hoogte van maximaal 45 meter. Ook in het Sprookjesbos werd geïnvesteerd: de Trollenkoning verscheen in 1988 in het Sprookjesbos. Twee jaar later kreeg een ander Eftelingsprookje zelfs een eigen gebied in het park. Het Volk van Laaf, een idee van Ton van de Ven, woont sinds 1990 in het Lavenlaar. Een jaar eerder had ontwerper Henny Knoet de nieuwe mascotte van het park geïntroduceerd: de tovernaar Pardoes.

In 1991 werd de houten achtbaan Pegasus geopend en ontving de Efteling haar 50 miljoenste bezoeker sinds de opening in 1952. Een jaar later bestond het park 40 jaar en had de darkride Droomvlucht moeten worden geopend. Die datum werd niet gehaald, uiteindelijk kon de attractie pas een jaar later openen. Ondanks het niet-openen van Droomvlucht in 1992 viel er toch een positief punt voor de Efteling te noemen: het park ontving de Applause Award en mocht zich twee jaar lang het beste attractiepark ter wereld noemen. In 1996 werd het eerste madhouse ter wereld, genaamd Villa Volta, in de Efteling geopend. Hiervoor werd een publieksprijs ontvangen. In 1998 volgde de volgende nieuwe attractie: de overdekte achtbaan Vogel Rok. Tussen 1996 en 2000 was de Efteling zijdelings betrokken bij plannen om een darkride in de binnenstad van Den Haag te bouwen. Het project, Dutch History, ging om diverse redenen niet door.[12]

In 2002 vierde de Efteling haar 50-jarig jubileum met de opening van een theater en de 3D-bioscoop "PandaDroom". PandaDroom werd gerealiseerd in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds en toont op een scherm van 9 bij 20 meter een driedimensionale animatiefilm die met een speciaal brilletje "uit het scherm" lijkt te komen. In 2003 werd het Anton Pieckplein vernieuwd, een project van de ontwerper Michel den Dulk. Op 15 december 2004 opende de Efteling haar 25e sprookje in het Sprookjesbos: Het meisje met de zwavelstokjes, ter gelegenheid van het 200e geboortejaar van de schrijver Hans Christian Andersen in 2005. Vervolgens werd in 2009 het sprookje Assepoester aan het Sprookjesbos toegevoegd, naast Sneeuwwitje op het herautenplein. Ook in 2010 is er een sprookje bijgekomen: de sprookjesboom uit de gelijknamige kinderserie.

Recente geschiedenis

In 2007 opende de Efteling de attractie De Vliegende Hollander in het Ruigrijk. Oorspronkelijk zouden de eerste bootjes het gebouw op 16 april 2006 verlaten, maar de opening werd uitgesteld vanwege een probleem met de takelhelling. De attractie werd een jaar later, eind maart 2007, onder veel mediabelangstelling geopend. Vanaf 1 april 2007 konden de bezoekers de attractie gebruiken. De attractie sloot echter later in het seizoen weer vanwege een grote technische storing om pas vanaf de start van seizoen 2008 weer open te gaan voor publiek. De attractie is een waterachtbaan, dat wil zeggen een combinatie van een achtbaan en een "splash" in het water. Na een gethematiseerde wachtrij en een darkridegedeelte met verschillende scènes (waaronder "varen op open zee") gaat het de takelhelling op om vervolgens na een achtbaangedeelte de voormalige kanovijver in te duiken. De Vliegende Hollander staat tegenover de plaats waar de houten achtbaan Pegasus stond, in het Ruigrijk. De kosten van deze attractie bedroegen 21 miljoen euro waarmee de attractie niet alleen de grootste, maar ook de duurste is in de geschiedenis van de Efteling, en in de hele Benelux.

In 2007 werd aan het zogenaamde Dwarrelplein een kleine nieuwigheid geopend: de waterattractie Sprookjes Waterpret. Deze is later weer afgebroken. Twee jaar later was de 100 miljoenste bezoeker sinds de opening van het park in 1952 een feit.

De Efteling voegt steeds uitbreidingen toe aan het Sprookjesbos. In 2008 werden twee nieuwe presentaties aangekondigd: Assepoester en de Sprookjesboom, bekend van het gelijknamige programma door Efteling Media. De uitbeelding van Assepoester werd ontworpen door Karel Willemen - eerder bekend van de Vliegende Hollander, de nieuwe Bobkarretjes, de nieuwe Pythontreinen en de vernieuwde wachtrij van Vogel Rok - die het sprookje heeft vormgegeven als het statige landhuis van de stiefmoeder van Assepoester. Het landhuis is gelegen achter de Kleyne Klaroen, een klein horecapuntje aan het Herautenplein. De Sprookjesboom opende op 1 april 2010.

Op 1 juli 2010 opende de houten race-achtbaan Joris en de Draak in de Efteling; een unieke dubbele achtbaan met een topsnelheid van 75 kilometer per uur. Joris en de Draak staat op de plek van de voormalige houten achtbaan "Pegasus". Midden in de achtbaan verrijst een ruim tien meter hoge draak, die een van de publiekstrekkers van de achtbaan vormt. De attractie is gebouwd door de fabrikant GCI.

In 2011 opende Raveleijn, een nieuwe attractie aan het Ton van de Ven-plein, ontworpen door Sander de Bruijn. Het omvat een groot openluchttheater, een horecavoorziening en kantoren. Er is daaromheen een groot project opgezet. Raveleijn bevat daardoor een boek van Paul van Loon, een tv-serie en een Efteling-show.

In 2012 vierde de Efteling haar 60-jarig jubileum; oorspronkelijk was het de bedoeling dat ter gelegenheid daarvan de attractie Hartenhof zou openen. Dit zou een darkride worden die zich moest kunnen meten met Droomvlucht en Fata Morgana. De attractie zou centraal in het park gebouwd worden, zodat het een nieuw Efteling-icoon kan worden. De openingsdatum werd om technische redenen echter uitgesteld. Het pannenkoekenrestaurant, Polles Keuken, is wel geopend. Ook keerde Jokie terug als vervangende gastheer van Loeki in het Carnaval Festival. Vanwege het jubileum werd bovendien Aquanura gebouwd, een fonteinenshow in de voormalige Roeivijver. Aquanura behoort naast Dubai en Las Vegas tot de grootste fonteinenshows ter wereld. Eind 2012 deed bij tien attracties in het park de baby switch zijn intrede. Ook opende een nieuw sprookje: De nieuwe kleren van de keizer.

In 2013 werd de parkshow Raveleijn vernieuwd, in samenwerking met het park Puy du Fou. Het sprookje Langnek werd opgeknapt. Ook kregen Droomvlucht en Fata Morgana een onride-foto, en Droomvlucht werd in een nieuw jasje gestoken met vernieuwde wachtrij, baandelen en nieuwe trollen en elfjes.

In 2014 werden restaurant het Witte Paard en de Piraña gerenoveerd en teruggebracht naar hun oude staat. Ook werden er twee nieuwe shows van Aquanura geïntroduceerd: een standaardshow en een show voor speciale evenementen, die werd ontwikkeld in samenwerking met DJ Tiësto.

Met circa 4,4 miljoen bezoekers in 2014 was de Efteling het best bezochte attractiepark van Nederland. De grootste concurrenten in de Nederlandse markt waren dat jaar Walibi Holland met 850.000 bezoekers, Duinrell met 1,38 miljoen bezoekers en Attractiepark Slagharen met 1,03 miljoen bezoekers. Op de Europese ranglijst nam de Efteling de vierde plaats in, na respectievelijk het Disneyland Park bij Parijs met 9,94 miljoen bezoekers, Europa-Park in de Duitse plaats Rust met 5 miljoen bezoekers en Tivoli in Kopenhagen met 4,47 miljoen bezoekers. Wereldwijd stond de Efteling op de 24e plaats.

In 2015 trok de Efteling 36 miljoen euro uit voor de nieuwe duikachtbaan Baron 1898 en een uitbreiding van Efteling Bosrijk met 400 bedden. Daarnaast werd ook de Game Gallery vernieuwd.

Op 24 maart 2016 opende het park het 29e sprookje in het Sprookjesbos: Pinokkio.